Συμμετοχή στη διαβούλευση – Σχέδιο «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ»

Η Διοικητική Μεταρρύθμιση είναι μια δυναμική διαδικασία κι έχει απασχολήσει αρκετές φορές το Ελληνικό Κράτος από τη σύστασή του.
Όλες οι μεταρρυθμίσεις οι οποίες επιχειρήθηκαν κάθε φορά, διακατέχονταν από μια κυρίαρχη τάση που ήταν όμως κυρίως σε θεωρητικό επίπεδο. Την άμεση συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες διοίκησης και του αυτοορισμού των προτεραιοτήτων. Τα αποτελέσματα που έφερναν όμως μέχρι τώρα, δυστυχώς δεν ήταν τα αναμενόμενα. Αντίθετα, οδηγούμασταν συνεχώς σε μια συγκεντρωτική εξουσία.
Μια από τις ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις, η οποία σχετίζεται άμεσα με την υπερσυγκέντρωση των εξουσιών είναι, η συνεχής συσσώρευση κατοίκων στα αστικά κέντρα και κυρίως στην πρωτεύουσα. Βέβαια αυτό δεν είναι μόνο ελληνικό πρόβλημα, αλλά παγκόσμιο και δυστυχώς οδηγεί σ’ ένα τεράστιο οικολογικό και οικονομικό αδιέξοδο. Ήδη έχουν αρχίσει να γιγαντώνονται προβλήματα όπως υδατικοί πόροι, ενέργεια, διατροφή, φυσικοί πόροι, δημόσιοι χώροι, ανεργία, κλιματική αλλαγή, ερημοποίηση υπαίθρου, κτλ.
Οι συνεχείς αρνητικές εξελίξεις στην κοινωνία μας, καθιστά λοιπόν το αυτοδιοικητικό ζήτημα πάντοτε επίκαιρο.
Το μοντέλο που επικρατεί σήμερα στην Ελληνική κοινωνία είναι ήδη σε αδιέξοδο κι είναι απαραίτητη μια νέα προσέγγιση. Είναι ανάγκη να δοθούν νέες εναλλακτικές διέξοδοι, να οριστούν νέες προτεραιότητες, να προταθούν νέα πολιτισμικά, οικονομικά και κοινωνικά πρότυπα.
Ο υδροκεφαλισμός του κράτους οφείλει να δώσει τη θέση του σε νέα πιο μικρά μοντέλα αποκεντρωμένης διοίκησης. Η πραγματικότητα του Διογκωμένου Γραφειοκρατικού Κράτους που δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει στοιχειώδη ζητήματα διαχείρισης, δημιουργεί την αναγκαιότητα μιας ευρείας Διοικητικής Μεταρρύθμισης.
Η νέα Αρχιτεκτονική της χώρας που προτείνεται από την Κυβέρνηση, το σχέδιο διοικητικής μεταρρύθμισης «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ», διεκδικεί και παίρνει μια σαφή θέση ανάμεσα στο δίλλημα της Αυτοδιοικούμενης Διοίκησης ή της Κεντρικά Διοικούμενης Αυτοδιοίκησης.
Καταρχήν, είναι μια διαδικασία η οποία ξεκίνησε από τη συγκρότηση της Κυβέρνησης με τον καθορισμό των Υπουργείων (κατάργηση, διαχωρισμός, συγχώνευση, μεταφορά αρμοδιοτήτων Υπουργείων). Συνεχίζεται τώρα με την πρόταση για την αποκέντρωση (όχι σε ιδιαίτερα ικανοποιητικό βαθμό αλλά αποτελεί σημαντικό βήμα) κεντρικών αρμοδιοτήτων και την μεταρρύθμιση της Αυτοδιοίκησης, περιφερειακής και τοπικής.
Πρόκειται για ένα τολμηρό σχέδιο. Ένα σχέδιο το οποίο είναι σίγουρο ότι έχει λάθη και παραλείψεις. Μια σοβαρή προσπάθεια ποτέ δεν είναι τέλεια. Καμιά μεταρρύθμιση καινοτόμα κι ουσιαστική υπάρχει, χωρίς κενά κι δίχως ανάγκη συμπληρώσεων και διορθώσεων.
Το κείμενο της διαβούλευσης είναι ένα εύχρηστο και κατανοητό κείμενο, το οποίο περιέχει όλα τα βασικά σημεία καθώς και τη φιλοσοφία της πρότασης. Ο καθένας μπορεί να καταθέσει δημόσια την άποψή του, την πρότασή του, η οποία θ’ αξιολογηθεί και θα ληφθεί υπόψη στην τελική διαμόρφωση του νόμου. Κι αυτό είναι μια καινοτομία που δεν έχει προηγούμενο για τα Ελληνικά αλλά και Παγκόσμια δεδομένα. Η διαδικασία της διαβούλευσης για όλα τα νομοσχέδια, εφαρμόστηκε για πρώτη φορά απ’ αυτή την Κυβέρνηση. Η διαβούλευση έχει ως βασικό της ρόλο να εντοπιστούν οι πιθανές αδυναμίες κι αστοχίες για να διορθωθούν. Βέβαια ακόμη κι αν κάποια σημεία που εμπεριέχουν προβληματικά στοιχεία παραμείνουν, η πράξη κι η λειτουργία θα οδηγήσει σε μικροδιορθώσεις και τροποποιήσεις. Αρκεί αυτά να είναι λίγα και μικρής σημαντικότητας.
Ήταν πολύ έξυπνη και πολιτικά ορθή η απόφαση να κατατεθεί το σχέδιο σε δύο φάσεις. Να γίνει διαχωρισμός του χωροταξικού σχεδίου το οποίο θα ακολουθήσει. Είναι βέβαια κατανοητό ότι, κρίσιμο ενδιαφέρον για τις τοπικές κοινωνίες παρουσιάζει ο χάρτης. Ο τρόπος δηλαδή με τον οποίο θα είναι διαρθρωμένες οι Γενικές Διοικήσεις, οι Περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις και οι Δήμοι. Αυτό όμως δε γίνεται από την αγωνία για την ουσία της πρότασης, αλλά κυρίως από το φόβο της απώλειας προνομίων συμμετοχής.
Είναι γεγονός ότι αυτή η διοικητική μεταρρύθμιση θα επιφέρει μεγάλες αλλαγές στα πρόσωπα. Πολλά από τα πρόσωπα που συνήθιζε ο καθένας να βλέπει να συμμετέχουν στα τοπικά επίπεδα διοίκησης, θα αναγκαστούν να παραχωρήσουν ρόλους, να αποχωρήσουν απ’ την τοπική ή κεντρική πολιτική σκηνή. Η αποχώρηση ενός τεράστιου μεγέθους πολιτικού προσωπικού, θα δώσει τη δυνατότητα για δημιουργία νέων Αυτοδιοικητικών Δυνάμεων.
Πρόκειται λοιπόν ταυτόχρονα και για μια μεταρρύθμιση σε πρόσωπα.
Αυτό βέβαια δεν είναι εύκολο να το δεχτεί ο καθένας που αυτή τη στιγμή συμμετέχει ενεργά. Και κυρίως αυτός που δεν έχει το πολιτικό υπόβαθρο και το «ειδικό βάρος», για να διεκδικήσει μια θέση στον νέο τοπικό πολιτικό χάρτη. Αυτός είναι ο κυρίαρχος λόγος - όχι ο μοναδικός - που αναπτύσσονται μίζερες, φοβικές και αμυντικές συμπεριφορές απέναντι στο σχέδιο «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ». Αυτές οι συμπεριφορές δεν συνάδουν, με τη δυναμική και το μεγαλείο της προτεινόμενης διοικητικής μεταρρύθμισης.
Θα επιχειρηθεί μια σύντομη προσέγγιση στα σημεία που, όπως αξιολογήθηκαν προσωπικά, παρουσιάζεται η ανάγκη αναμόρφωσης ή επανεξέτασης.
1. Οι συγχωνεύσεις δεν ερμηνεύονται απ’ το Σχέδιο Διαβούλευσης και δημιουργούν την αίσθηση ότι δεν είναι μέσο, αλλά προϋπόθεση της αποτελεσματικότητας. Ουσιαστικά διακρίνει κάποιος ότι, οι συγχωνεύσεις είναι το κυρίαρχο ιδεολογικό πλαίσιο όλης της Διοικητικής Μεταρρύθμισης. Συγχωνεύσεις πρέπει να γίνουν εκεί που χρειάζονται και στο μέγεθος που απαιτούνται, φυσικά όχι για εξυπηρέτηση μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων.
2. Η απόδοση φόρου (κι όχι φοροείσπραξη όπως λανθασμένα αναδείχθηκε από κάποιους) που προτείνεται από μέρος του ΦΠΑ και του Φόρου Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας, πρέπει να γίνει μ’ ένα καθεστώς Παραγωγικής Ανασυγκρότησης. Είναι ανάγκη να διασφαλίζεται ότι τα συγκεκριμένα χρήματα θα προορίζονται για δράσεις αναπτυξιακού χαρακτήρα.
3. Ο θεσμός του χωρικού αντιπεριφερειάρχη, ανά νομαρχιακό διαμέρισμα, είναι σημαντικός. Η επιλογή (ψήφιση) των Περιφερειακών Συμβούλων ανά Νομαρχιακό Διαμέρισμα είναι αναγκαία, άλλως δημιουργεί σχέσεις εξάρτησης των συμβούλων με εξωθεσμικούς παράγοντες. Είναι αναγκαία η ενίσχυση των αρμοδιοτήτων των χωρικών αντιπεριφερειαρχών, οι οποίες θα συναποφασίζονται από ένα μικρό, ευέλικτο Συμβούλιο Νομαρχιακού Διαμερίσματος. Αυτό θα περιορίσει την πρακτική ν’ αποφασίζονται όλα τα θέματα που αφορούν μια περιοχή στο Περιφερειακό Συμβούλιο, από συμβούλους που δε θα λογοδοτήσουν στους ανθρώπους της (δε θα ψηφιστούν απ’ αυτούς). Η Περιφερειακή συνείδηση πρέπει να καλλιεργηθεί στον σχεδιασμό των αναπτυξιακών προγραμμάτων, στην χωροταξία, στις μεγάλες υποδομές.
4. Ο θεσμός του χωρικού αντιδημάρχου, ανά παλιό δήμο που θα συνενωθεί, θα δημιουργήσει αρκετά λειτουργικά προβλήματα. Αυτά θα είναι λόγω σύγκρουσης αρμοδιοτήτων με τους θεματικούς αντιδημάρχους. Κυρίως όμως, θ’ αποτελέσει τροχοπέδη στη δημιουργία ενιαίας δημοτικής συνείδησης. Τα πρακτικά ζητήματα μπορούν να λυθούν με την αναβάθμιση των συμβουλίων των τοπικών διαμερισμάτων καθώς κι απ’ την υπηρεσιακή διάρθρωση των νέων δήμων.
5. Η επιλογή (ψήφιση) των δημοτικών συμβούλων από τον παλιό δήμο που ήταν εγγεγραμμένος και συνενώνεται, είναι αναγκαίο να τροποποιηθεί, παρόλο που δημιουργεί μικροπροβλήματα σε αστικά κέντρα, καθώς συντηρεί τοπάρχες και «βιλαέτια» χωρικού χαρακτήρα και δε συνάδει με το στόχο του νέου ενιαίου δήμου. Οι υποψήφιοι δημοτικοί σύμβουλοι πρέπει να ψηφίζονται από τους κατοίκους όλου του δήμου.
6. Πρέπει να καθορίζεται συγκεκριμένα η δυνητική δυνατότητα, για τη διαδικασία τοπικών δημοψηφισμάτων με εύχρηστο κι ευέλικτο τρόπο, για κάποια απ’ τα βασικά ζητήματα λειτουργίας των νέων περιφερειακών αυτοδιοικήσεων και δήμων.
7. Στο σύστημα διακυβέρνησης της Αυτοδιοίκησης, θα πρέπει να ενσωματωθεί ηυποχρεωτική επιμόρφωση των αιρετών οργάνων των οργανισμών τοπικήςαυτοδιοίκησης α' και β' βαθμού.
8. Απαιτείται ουσιαστική αλλαγή στον τρόπο ψηφοφορίας. Είναι αναγκαία μια ουσιαστική ανανέωση π.χ. των ψηφοδελτίων, του τρόπου εκλογής, κτλ. Πρέπει να σταματήσουν τα καραβάνια «καθοδηγούμενων» ψηφοφόρων στην κάλπη. Η Αυτοδιοίκηση προσφέρεται για την εφαρμογή καινοτόμων επιλογών οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν σε κεντρικό επίπεδο.
9. Πρέπει να καθοριστεί με σαφήνεια στην εκλογή των οργάνων, ο ρόλος του δημότη και του ετεροδημότη. Ένα τεράστιο κόστος, το οποίο συντηρεί σχέσεις εξάρτησης με συμφέροντα, είναι η μετακίνηση ετεροδημοτών κατά τη διάρκεια των εκλογών. Είναι ευκαιρία για αλλαγή του υπάρχοντος στρεβλού μοντέλου. Σε μερικές των περιπτώσεων έχουν δυνατότητα να διαμορφώνουν το αποτέλεσμα όχι άνθρωποι που μένουν, αλλά άλλοι που δεν μένουν στην περιοχή.
Επιπλέον των παραπάνω, πρέπει να ασκηθούν πολιτικές περιφερειακής ανασυγκρότησης. Μιας νέας αναγέννησης της υπαίθρου. Η ύπαιθρος πρέπει να αντιμετωπιστεί όχι ως έρημη γη, αλλά ως χωροταξικό πλεόνασμα. Ως εθνικό κεφάλαιο λόγω της κλιματικής αλλαγής και του οικονομικού αδιεξόδου που είναι ήδη ορατό στον ορίζοντα.
Πολιτικές όπως π.χ. αυτές που αναφέρονται ενδεικτικά παρακάτω:
· Διεύρυνση του καθεστώτος ασφάλισης στον ΟΓΑ (κι όχι στον ΟΑΕΕ) των επαγγελματιών που δραστηριοποιούνται στα Τοπικά Διαμερίσματα.
· Κατάργηση από το χαράτσι της ΑΕΠΙ στα Τοπικά Διαμερίσματα, καθώς και ελάφρυνση στους επαγγελματίες των περιφερειακών δήμων.
· Ενίσχυση των υπηρεσιών της περιφέρειας με προσωπικό από το αστικό κέντρο, κάνοντας μετατάξεις με κίνητρα και παύση του αντίθετου φαινομένου (μετακινήσεων υπαλλήλων προς τα αστικά κέντρα, ειδικά μόλις διορίζονται).
· Καθορισμός συγκεκριμένου ποσοστού κονδυλίων (πχ 30-35%) από τα ΠΕΠ στους νέους δήμους.
· Αύξηση του ποσοστού επί του ΑΕΠ που θα κατευθύνεται από το κεντρικό κράτος προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
· Διαχωρισμός από τους προϋπολογισμούς των Περιφερειακών και Τοπικών Αυτοδιοίκησεων, της επιλογής και μισθοδοσίας των υπαλλήλων κι ένταξη τους, σ’ έναν Ενιαίο Φορέα Διαχείρισης Ανθρώπινου Δυναμικού του Δημοσίου Τομέα.
μπορούν να δώσουν ώθηση για Αναζωογόνηση της Υπαίθρου. Αρκεί να υπάρχει πολιτική βούληση.
Το σχέδιο «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ» είναι πρόκληση και ευκαιρία για δράση. Όσοι αισθάνονται ότι θέλουν και μπορούν να τραβήξουν μπροστά, θ’ ανέβουν στο όχημα της μεταρρύθμισης. Οι υπόλοιποι θα μείνουν με τη μιζέρια των πελατειακών τους συστημάτων και τα αδιέξοδα του απομονωτισμού τους.