Ομιλία Χαμαλίδη Ε. στο Συνέδριο της ΕΝΑΕ και ΚΕΔΚΕ στην Καλαμάτα 29-30/5/2008

Συνέδριο της ΕΝΑΕ και ΚΕΔΚΕ στην Καλαμάτα 29-30/5/2008 με θέμα:"Ο ρόλος της Αυτοδιοίκησης στην προστασία και διαχείριση των υδάτινων πόρων".

Αξιότιμοι Σύνεδροι.

Θα ήθελα να εκφράσω καταρχήν τα συγχαρητήρια μου στην ΕΝΑΕ και την ΚΕΔΚΕ για την πρωτοβουλία διοργάνωσης αυτού του συνεδρίου.
Θα μου επιτρέψετε να πω ότι, θα ήταν πολύ σημαντική η παρουσία εκπροσώπων από το ΥΠΕΧΩΔΕ, καθώς αυτό αποτελεί τον καθ’ ύλη αρμόδιο φορέα, ως ανώτατο εποπτικό φορέα, σε θέματα υδάτινων πόρων και την Κρατική Υπηρεσία Υδάτων.
Πολύ εύστοχα αναφέρθηκε από προηγούμενους ομιλητές ότι, παρόλο που ψηφίστηκε ο Νόμος 3199/03 που αποτελεί την εναρμόνιση της Κ.Ο. 60/2000 στην Ελληνική Νομοθεσία, ουσιαστικά δε λειτουργεί ούτε το Εθνικό Συμβούλιο Υδάτων, ούτε η Κρατική Υπηρεσία Υδάτων, ούτε οι Διευθύνσεις Υδάτων των Περιφερειών.
Εκφράζω την απορία μου, πως είναι δυνατό να ολοκληρωθούν τα Σχέδια Διαχείρισης των λεκανών απορροής, καθώς απαιτείται να είναι έτοιμα μέχρι το 2009. Πως και αν θα γίνει διαβούλευση γι’ αυτά ή αν θα κληθούμε να τα εφαρμόσουμε όλοι, όταν θα επιβληθούν άνωθεν, εν μία νυκτί.
Κυρίες και κύριοι σύνεδροι.
Το νερό δεν ενδιαφέρεται για την πολιτική, όλες οι χώρες όμως πρέπει να υιοθετήσουν και να εφαρμόσουν πολιτική για το νερό. Μια πολιτική, με στόχο την ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτινων πόρων.
Το γεγονός ότι τα σύνορα των κρατών συνήθως δεν συμπίπτουν με τα φυσικά όρια των υδρολογικών λεκανών, έχει αποτελέσει κεντρικό σημείο για μια μεγάλη ποικιλία από προβλήματα, που έχουν να κάνουν με τις δυσκολίες του κοινού σχεδιασμού και της κατανομής του κόστους κοινών επενδύσεων, με τις δυσκολίες του συντονισμού και της κοινής οργάνωσης, καθώς και με όλο το πολύπλοκο σύστημα που σχετίζεται με αυτό που ονομάστηκε ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων. Η συνεργασία αλλά και οι συγκρούσεις αποτελούν στις περιπτώσεις αυτές την έκφραση της ίδιας αναζήτησης για βελτίωση της αποτελεσματικότητας στον σχεδιασμό και τη διαχείριση, για προώθηση νέων μεθόδων προς επίτευξη του στόχου της βιώσιμης ανάπτυξης.
Αρχίζει πάντως να ωριμάζει και σε πολιτικό πεδίο, αυτό που εδώ και χρόνια τονίζεται από την επιστημονική κοινότητα και έχει ήδη υιοθετήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση με την Κοινοτική Οδηγία 2000/60, ότι θα πρέπει να αναπτυχθεί μεταξύ των κρατών που μοιράζονται κοινές υδρολογικές λεκάνες, μια αντίληψη συνεργασίας και συνέργιας για τη διαχείριση, την αξιοποίηση και την προστασία των διαθέσιμων υδατικών αποθεμάτων. Κι αυτό για τον απλό λόγο ότι, το όφελος από τη συνεργασία στη διαχείριση των διασυνοριακών υδατικών πόρων είναι πάντοτε μεγαλύτερο από το άθροισμα του οφέλους που θα προέκυπτε από τη μεμονωμένη προσπάθεια αξιοποίησης του νερού από τους επί μέρους εταίρους.
Αυτή η συνεργασία όμως, προϋποθέτει την εξεύρεση νέων μορφών διπλωματίας, που απαιτούν νέες διοικητικές ρυθμίσεις καθώς και τη διάθεση μεγαλύτερων οικονομικών πόρων και την απόκτηση αποτελεσματικότερων μηχανισμών λήψης αποφάσεων, στα ζητήματα της αντιμετώπισης και της διευθέτησης των συγκρούσεων.
Η κατανομή των διακρατικών υδατικών πόρων είναι μια επίπονη διαδικασία και συχνά οδηγεί σε εντάσεις και συγκρούσεις. Σε πολλές περιπτώσεις έχει αποτελέσει μέσο εκβιασμών και απειλών κλιμακώνοντας ήδη τεταμένες καταστάσεις. Είναι όμως δυνατόν να αποτελέσει ισχυρό κίνητρο για συνεργασία ακόμη και μεταξύ αντίπαλων κρατών.
Το θέμα των διασυνοριακών ποταμών αποτελεί μείζον θέμα για τη χώρα μας, καθώς η πλειοψηφία των ποταμών της Βόρειας Ελλάδας είναι διασυνοριακοί. Ο Έβρος, ο Νέστος, ο Στρυμόνας και ο Αξιός είναι όλα διακρατικά ποτάμια και η χώρα μας βρίσκεται στα κατάντη των ποταμών αυτών. Αναπόφευκτα, η διαχείριση των υδατικών πόρων των ανάντη χωρών (Βουλγαρία, FYROM) επηρεάζει άμεσα κάθε οικονομική, βιομηχανική και τουριστική ανάπτυξη καθώς και την προστασία των οικοσυστημάτων.
Αν και η λεκάνη απορροής του Έβρου είναι κοινή για την Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Τουρκία κι ο ποταμός Έβρος είναι ο δεύτερος μακρύτερος ποταμός μετά το Δούναβη στα Βαλκάνια, υπάρχει έλλειψη διμερούς ή τριμερούς συμφωνίας. Αυτή η κατάσταση οφείλεται κυρίως στις παλαιότερα ψυχρές πολιτικές σχέσεις μεταξύ των τριών χωρών. Η ιδιαιτερότητα του ποταμού Έβρου, που είναι κι ο κύριος ποταμός της λεκάνης, είναι ότι ακολουθεί σε μεγάλο μήκος του, κατά την πορεία του προς τη θάλασσα τα Ελληνοβουλγαρικά αρχικά και τα Ελληνοτουρκικά σύνορα ακολούθως. Κατά συνέπεια, ο ποταμός Έβρος (αλλά κι οι παραπόταμοί του), βρίσκονται σε στρατιωτικά ελεγχόμενη περιοχή. Επομένως απαιτείται ειδική άδεια από τις στρατιωτικές αρχές, για όλες τις επιστημονικές ή άλλες δραστηριότητες. Η προσέγγιση λοιπόν πρέπει να γίνει υπό το πρίσμα αυτής της ιδιαιτερότητας, των δικαιωμάτων αλλά και των υποχρεώσεων που απορρέουν από την συγκυριαρχία των τριών χωρών, επί του Έβρου ποταμού.
Η διαχείριση των υδάτων του Έβρου μέχρι σήμερα, διακρίνεται από έλλειψη λειτουργικότητας και προγραμματισμού. Υπάρχει μεγάλο πρόβλημα συντονισμού των ενεργειών ανάμεσα στο τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Το μεγαλύτερο μέρος των υδάτων χρησιμοποιείται από έναν μη βιώσιμο τρόπο. Δεν υπάρχει κανένα διαχειριστικό σχέδιο υλοποίησης έργων και δράσεων για να μετριαστούν οι καταστροφικές πλημμύρες των ποταμών.
Στα επόμενα χρόνια είναι πιθανόν ο κίνδυνος από πλημμύρες να είναι μεγαλύτερος και να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερες οικονομικές ζημιές. Η κλίμακα και η συχνότητα των πλημμυρών είναι πιθανόν να αυξηθούν λόγω των κλιματικών αλλαγών, οι οποίες θα έχουν ως αποτέλεσμα βροχοπτώσεις μεγαλύτερης έντασης και αύξηση της στάθμης της θάλασσας.
Την περίπτωση του ποταμού Έβρου τη ζούμε, τα τελευταία πέντε (5) χρόνια, σχεδόν κάθε χρόνο με διαφορετική ένταση. Καταγράφεται συνεχώς το δράμα των ανθρώπων που καταστρέφεται η περιουσία τους. Μοναδική κατεύθυνση επίλυσης αυτού του προβλήματος, είναι να εξασφαλιστεί η συνεργασία Ελλάδας – Τουρκίας – Βουλγαρίας, στην ενιαία διαχείριση της κοινής λεκάνης απορροής του ποταμού Έβρου.
Η ορθολογική και ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτων επιβάλλει, την υλοποίηση ενός κοινού Σχεδίου Διαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Έβρου. Αυτό μπορεί να υλοποιηθεί μόνο με την επίτευξη μιας συμφωνίας μεταξύ των τριών κρατών που μοιράζονται αυτή τη λεκάνη. Η ανάπτυξη του σχεδίου διαχείρισης λεκάνης απορροής αποτελεί μια δύσκολη και επώδυνη διαδικασία διαπραγμάτευσης. Ειδικότερα στην υπό εξέταση λεκάνη απορροής. Μπορεί να γίνει μόνο αν το θέλουν και οι τρεις χώρες. Και να το θέλουν πραγματικά. Όχι να το εκφράζουν μέσα σε διπλωματικές συναντήσεις ή σε περιόδους καταστροφών.
Οι δράσεις διαχείρισης πρέπει να είναι ενιαίες κι ενταγμένες σ’ ένα κοινό πλαίσιο, ώστε να επιτυγχάνεται η μέγιστη αποτελεσματικότητα για την προστασία των περιοχών και το μικρότερο κόστος, οικονομικό και περιβαλλοντικό.
Οι τοπικές αυτοδιοικητικές ηγεσίες, πήρανε πρωτοβουλίες για να αντιμετωπίσουν τέτοιου είδους προβλήματα και ζητήματα. Η δημιουργία του Δικτύου Νομαρχιών Ελλάδας – Τουρκίας – Βουλγαρίας αποτελεί μία προσέγγιση, με στόχο την διεύρυνση λύσεων σε διασυνοριακά προβλήματα. Μέχρι τώρα, το Δίκτυο είχε σημαντική συμβολή στην αντιμετώπιση των εκτάκτων φαινομένων. Ουσιαστικά αποτελούσε το Κέντρο Επιχειρήσεων και Συντονισμού σε περιόδους τοπικών κρίσεων. Αυτό δείχνει ότι η τοπική κοινωνία έδειξε το δρόμο και πήρε πρωτοβουλίες. Τώρα πρέπει να αντιδράσει και η Πολιτεία.
Είναι δραματικό να κινητοποιείται η διάθεση διεθνούς συνεργασίας ύστερα από καταστροφές, ενώ θα έπρεπε να αποτελεί συνειδητή επιλογή υγιούς δράσης. Οι πολιτικές ηγεσίες δεν διδάχθηκαν ούτε από τις καταστροφές των προηγούμενων ετών, ούτε από τα επιτυχημένα παραδείγματα διαχείρισης άλλων διακρατικών λεκανών όπως ο Ρήνος, ο Δούναβης, ο Έλβας, κτλ. Κάποια στιγμή όμως πρέπει επιτέλους να γίνει.
Θεωρώ ότι είναι απαράδεκτο ένα πλεονέκτημα της περιοχής, ο ποταμός Έβρος που διασχίζει τα εδάφη τριών χωρών Ελλάδας – Βουλγαρίας – Τουρκίας να έχει μετατραπεί σε μεγάλο πρόβλημα, το πρόβλημα των πλημμυρών που ταλαιπωρεί τους κατοίκους των Νομών μας κάθε χρόνο.
Εδώ απαιτείται άμεσα και δυναμικά να αντιμετωπιστεί το θέμα και να δοθεί λύση σε διασυνοριακό επίπεδο.
Η μέχρι τώρα αντιμετώπιση του είναι τελείως επιδερμική και αποσπασματική πέρα από τους Δείκτες μέτρησης των υδάτων και την επικοινωνία που έχουμε μεταξύ μας μέσω του Δικτύου Διασυνοριακής Συνεργασίας.
Η οριστική του λύση είναι θέμα διακρατικής συμφωνίας Ελλάδας – Βουλγαρίας – Τουρκίας, που θα δρομολογήσει μελέτη η οποία θα καταλήγει σε συγκεκριμένες προτάσεις στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας.
Συνεπώς αν θα πρέπει να λήξουν οι εργασίες αυτού του Συνεδρίου ικανοποιητικά νομίζω ότι θα πρέπει και αποτελεί πρότασή μου, να δεσμευτούμε ότι θα παρακινήσουμε την κεντρική ηγεσία, για προώθηση της κοινής αντιμετώπισης.

Σας ευχαριστώ.